Ο χειμερινός τουρισμός στη χώρα μας αναπτύσσεται, όχι άδικα, στη σκιά της μεγάλης επιτυχίας του θερινού τουρισμού. Σε μια χώρα που φημίζεται για τον ήλιο και τις θάλασσές της προκαλεί απορία να μιλάς για χιόνια και ψηλά βουνά! Είναι όμως γεγονός ότι οι επισκέψεις στα Χιονοδρομικά Κέντρα (ΧΚ) της Ελλάδας υπερβαίνουν τις 500 χιλιάδες ετησίως, ενώ ο αριθμός των Χιονοδρόμων εκτιμάται ότι ξεπερνά τις 200 χιλιάδες άτομα. Τα ΧΚ αποτελούν τη ναυαρχίδα του χειμερινού τουρισμού στην Ελλάδα, με τεράστια συμβολή στην ανάπτυξη ορεινών και, υπό άλλες συνθήκες, απομονωμένων περιοχών.
Έχουμε στην Ελλάδα περί τα είκοσι χιονοδρομικά κέντρα που καλύπτουν μια μεγάλη γκάμα μεγεθών. Ο “δείκτης ποιότητας” ενός χιονοδρομικού είναι ένδειξη της ελκυστικότητάς του και καθορίζεται συνδυαστικά από επί μέρους χαρακτηριστικά, όπως το μήκος και η διάστρωση των πιστών, η μεταφορική ικανότητα των αναβατήρων, η αξιοπιστία χιονοκάλυψης και λειτουργίας, καθώς και η ευκολία πρόσβασης. Ο “δείκτης ποιότητας” αντανακλά το βαθμό ελκυστικότητας ενός χιονοδρομικού και, λόγω της σύνδεσης μεταξύ προσφοράς και ζήτησης, αποτελεί ένα πολύ καλό μέτρο της επισκεψιμότητάς του˙ στη συνέχεια θα χρησιμοποιήσουμε το “δείκτης ποιότητας” και σαν μέτρο του μεγέθους του χιονοδρομικού.
Οι προκλήσεις που αντιμετωπίζει σήμερα ο κλάδος των χιονοδρομικών είναι μεγάλες. Η χιονοδρομική αγορά στην Ευρώπη και στην Ελλάδα ειδικότερα είναι στάσιμη ή και φθίνουσα για διάφορους λόγους. Η δημογραφική διαφοροποίηση του πληθυσμού (γήρανση), η προϊούσα υπερθέρμανση του πλανήτη (κλιματική αλλαγή) και η σοβούσα οικονομική κρίση είναι παράγοντες που επηρεάζουν αρνητικά τη ζήτηση.
Οι εμπλεκόμενοι στον κλάδο της χιονοδρομίας – χιονοδρομικά κέντρα, χιονοδρόμοι, πολιτεία, κλπ. – έχουν στη διάθεσή τους, καθένας στον τομέα ευθύνης του, και μια σειρά μέτρων για την αντιμετώπιση της κατάστασης. Οι χιονοδρόμοι αλλάζουν σταδιακά συνήθειες, προγραμματίζοντας το χρόνο και τον προορισμό των χειμερινών τους διακοπών με περισσότερη προσοχή, έχοντας πάντα τη δυνατότητα να στραφούν, αν θέλουν, σε άλλα εξίσου με το σκι συναρπαστικά σπορ.
Η πολιτεία από τη δική της σκοπιά έχει καθήκον να υποστηρίξει τις επιχειρήσεις των χιονοδρομικών κέντρων, υλοποιώντας ευνοϊκές εργασιακές και δημοσιονομικές πολιτικές, στα πλαίσια τόνωσης της οικονομίας ορεινών και απομονωμένων περιοχών, όπως π.χ. κάνουν οι Ιταλοί στην περίπτωση του Livigno.
Για τις επιχειρήσεις των χιονοδρομικών οι πιο σημαντικές παρεμβάσεις είναι η παραγωγή τεχνητού χιονιού, και η βελτίωση των χιονοδιαδρόμων. Η ανάλυση εσόδων – εξόδων δείχνει ότι, προκειμένου να εξασφαλιστεί η οικονομική βιωσιμότητα, η αύξηση της τιμής του εισιτηρίου στο μέλλον θα είναι αναπόφευκτη.
Γίνεται η παραδοχή ότι η κίνηση του χιονοδρομικού είναι γενικά ανελαστική ως προς την τιμή του εισιτηρίου. Αν η ζήτηση επηρεάζεται από την τιμή του εισιτηρίου πάνω από ένα βαθμό, τότε καμία τιμολογιακή αναπροσαρμογή δεν θα είναι ικανή να σώσει την καταρρέουσα κερδοφορία του χιονοδρομικού. Με άλλα λόγια, αν οι χιονοδρόμοι δεν αντιδράσουν υποστηρικτικά, το παιγνίδι για τα χιονοδρομικά είναι χαμένο!
Αυτά υπό την προϋπόθεση ότι τα βασικά γίνονται σωστά! Στο απλό και φαινομενικά εύκολο κρύβονται όμως οι δυσκολίες. Σε μια επιχείρηση που ανήκει στο δημόσιο τομέα (όπως η μεγάλη πλειοψηφία των χιονοδρομικών) τα αυτονόητα δεν είναι και δεδομένα! Ας δούμε ποια ήταν η συνήθης πρακτική πριν από λίγα χρόνια . Τα χιονοδρομικά λειτουργούσαν σαν οχήματα άσκησης «κοινωνικής πολιτικής» και τα ελλείματα που δημιουργούντο, εύκολα καλύπτονταν από κρατικές ενισχύσεις, ή χρέη που συσσωρεύονταν σε βάρος άλλων κρατικών φορέων (ΔΕΗ, ΙΚΑ, κλπ.). Οι επενδύσεις που χρειάστηκαν έγιναν στα πλαίσια του εκάστοτε προγράμματος δημοσίων επενδύσεων, με υπαγωγή στους κατά καιρούς αναπτυξιακούς νόμους ή και σε Ευρωπαϊκά προγράμματα.
Η εποχή όμως της αθωότητας έχει περάσει. Ο τρόπος επιβίωσης διέρχεται πλέονμέσα από ορθολογική διαχείριση με βάση προσυμφωνημένο επιχειρηματικό σχέδιο. Απεξάρτηση από πολιτικούς προστάτες. Αναζήτηση συνεργιών με την τοπική κοινωνία με ειλικρίνεια, καλή πίστη και κοινή λογική. Εφαρμογή βασικών στοιχείων management και σύγχρονου marketing.
Χρειάζεται και η υπαγωγή σε χρηματοδοτικά προγράμματα για τον εκσυγχρονισμό του εξοπλισμού και την ανάπτυξη γενικότερα, πράγμα το οποίο σήμερα απαιτεί την εκπόνηση μελετών και γενικότερα την ωρίμανση έργων προκειμένου αυτά να τύχουν χρηματοδότησης από εθνικά ή ευρωπαϊκά προγράμματα.
Η εμπειρία μου από το ΧΚΚ και η μελέτη αναλύσεων από χώρες όπως η Αυστρία, Γαλλία και Ιταλία, δείχνουν ότι με σωστή διαχείριση τα ΧΚ μπορεί να είναι οικονομικά αυτάρκη, και ικανά να μη δημιουργούν ζημίες χρήσεως, αλλά ικανά να διαχειρίζονται αυτόνομα τη συντήρησή τους και μικρές επενδύσεις αναγκαίες για την ασφάλεια και την εξυπηρέτηση των χιονοδρόμων.
Ο βαθμός οικονομικής αυτοτέλειας αυξάνεται με το μέγεθος του χιονοδρομικού, εξ αιτίας και των οικονομίων κλίμακας που επιτυγχάνονται με το μέγεθος. Τα μεγαλύτερα έχουν περισσότερες πιθανότητες δημιουργίας λειτουργικών πλεονασμάτων και άρα μεγαλύτερη οικονομική ευχέρεια για την πραγματοποίηση μικροεπενδύσεων. Τα μεγαλύτερα χιονοδρομικά είναι επίσης πιο ελκυστικά στην προσέλκυση ιδιωτικών επενδύσεων.
Καταλήγοντας θα λέγαμε ότι τα μικρά χιονοδρομικά είναι «καταδικασμένα» να παραμείνουν στα χέρια του ευρύτερου δημοσίου, λειτουργώντας σαν ατμομηχανές ανάπτυξης της ευρύτερης ορεινής περιοχής. Η χρηματοδότησή τους πρέπει να εξασφαλίζεται από κρατικά κονδύλια και η ανάπτυξή τους από το πρόγραμμα δημοσίων επενδύσεων.
Τα μεγαλύτερα χιονοδρομικά, θα μπορούσαν εναλλακτικά να προσελκύσουν ιδιωτικές επενδύσεις, είτε παραχωρώντας μετοχές, είτε σε σχήμα ΣΔΙΤ (σύμπραξη δημοσίου – ιδιωτικού τομέα), πράγμα που υποστηρίζεται από το ισχύον νομοθετικό πλαίσιο, που καθορίζει σαφώς τους ρόλους Δημόσιου και του ιδιώτη.
