ΠΕΡΙΛΗΨΗ: Οι χρόνο με το χρόνο διακυμάνσεις στη χιονόπτωση νωρίς στην αρχή της σεζόν είναι σημαντικές για τα οικονομικά της επιχείρησης περισσότερο ακόμη και από τις διακυμάνσεις οικονομικών μεγεθών, όπως το εισόδημα και οι τιμές. Η μεγάλη εξάρτηση της χιονοδρομικής ζήτησης από την πρόωρη χιονόπτωση καταδεικνύει τη σημασία της, ακόμη και αν έχουν προηγηθεί μεγάλες επενδύσεις σε συστήματα τεχνητού χιονιού. Η χιονοκάλυψη κατά την τόσο σημαντική για τα οικονομικά της επιχείρησης περίοδο των Χριστουγεννιάτικων εορτών αναμένεται να είναι ιδιαίτερα ευάλωτη σε σενάρια υπερθέρμανσης του πλανήτη.
Είναι εμφανής τα τελευταία χρόνια μια γενική τάση στασιμότητας στην κίνηση των Χιονοδρομικών Κέντρων (ΧΚ) όχι μόνο της Ελλάδας, αλλά και των ανεπτυγμένων χιονοδρομικών αγορών της Ευρώπης. Οι λόγοι πρέπει να αναζητηθούν στη γενικότερη οικονομική κατάσταση και στην αλλαγή συνηθειών στην αγορά υπηρεσιών αναψυχής. Εν μέσω της κρίσης τα οικονομικά έχουν αποκτήσει βαρύνουσα σημασία στη λήψη αποφάσεων, ενώ ο χρόνος που διατίθεται για αναψυχή γίνεται σταδιακά βραχύτερος. Σύμφωνα με Ευρωπαίους μελετητές, οικονομικοί παράγοντες, όπως τα έξοδα που συνδέονται με τη χιονοδρομία (εισιτήριο, μεταφορά, εξοπλισμός), είναι καθοριστικοί για τη ζήτηση στον κλάδο. Αντίστοιχες μελέτες για τα εγχώρια ΧΚ αναδεικνύουν τα κόστη μαζί με ενδοπροσωπικές αναστολές (π.χ. το φόβο ατυχημάτων) σαν τους κύριους παράγοντες που καθορίζουν τη συμμετοχή στα χιονοδρομικά σπορ.
Η ζήτηση υπηρεσιών αναψυχής εξαρτάται θετικά από το πραγματικό εισόδημα και αρνητικά από τις σχετικές τιμές. Στη χιονοδρομία ειδικότερα, η ελαστικότητα της ζήτησης σε σχέση με το Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν (ΑΕΠ) είναι μεγάλη, πράγμα που δείχνει ότι η χιονοδρομία δεν πρέπει να θεωρείται αγαθό πολυτελείας, αφού απευθύνεται σε ανθρώπους όλων των εισοδημάτων. Από το 2008 και μετά το ΑΕΠ στην Ελλάδα ακολουθεί πτωτική πορεία (Σχήμα 1).
Οι τιμές των εισιτηρίων των ΧΚ έχουν διατηρηθεί τα τελευταία χρόνια σταθερές, χάρη στα αντανακλαστικά επιβίωσης των διοικήσεων των ΧΚ, που μέσα σε ένα περιβάλλον συνεχούς συρρίκνωσης των εισοδημάτων, όρθωσαν φραγμό απέναντι σε κάθε σκέψη για αύξηση τιμών. Πράγματι, τα ΧΚ κατάφεραν να κρατήσουν τις τιμές σταθερές, απορροφώντας αυξήσεις φόρων και εισφορών, μέσα σε ένα εξαιρετικά δυσμενές επιχειρηματικό τοπίο. Πέραν τούτου, με προσφορές και πακέτα δίνουν ευκαιρίες συμμετοχής και σε ελαφρότερα πορτοφόλια. Από το άλλο μέρος, ο γενικός Δείκτης Τιμών Καταναλωτή βρίσκεται σε πτώση από το 2013 και μετά (Σχήμα 2).
Αν η σημερινή πτωτική τάση των τιμών συνεχιστεί και τα επόμενα χρόνια, οι τιμές των ΧΚ θα υποστούν αναπόφευκτα πιέσεις προς τα κάτω, με ότι αυτό μπορεί να συνεπάγεται για την ισχνή ούτως ή άλλως κερδοφορία τους.
Το ΑΕΠ χρόνο με το χρόνο μειώνεται, άρα και τα διαθέσιμα για χιονοδρομία χρήματα. Παράλληλα οι τιμές εισιτηρίου των ΧΚ διατηρούνται μεν εν γένει σταθερές, μέσα όμως σε ένα γενικότερα αποπληθωριστικό περιβάλλον. Οι δυσμενείς οικονομικές συνθήκες περιορίζουν σημαντικά τις δυνατότητες ανάπτυξης του κλάδου της χιονοδρομίας και συντελούν στη στασιμότητα που παρατηρείται τα τελευταία χρόνια.
Ενώ η γενική τάση στασιμότητας στη χιονοδρομική αγορά εξηγείται με οικονομικούς όρους, το εύρος των από χρόνο σε χρόνο διακυμάνσεων πρέπει να αναζητηθεί σε άλλες αιτίες. Είναι γενικά παραδεκτό ότι ο χειμερινός τουρισμός εξαρτάται σε σημαντικό βαθμό από τον καιρό (υετό, θερμοκρασία και ανέμους). Ειδικά στα ΧΚ, η χιονόπτωση διαδραματίζει κρίσιμο ρόλο. Παρά τις γενναίες επενδύσεις που έχουν πραγματοποιηθεί σε εγκαταστάσεις τεχνητής χιόνωσης, στα ΧΚ του εξωτερικού κυρίως, η ζήτηση εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τη φυσική χιονόπτωση, αφού το τεχνητό χιόνι μόνο σαν συμπλήρωμα του φυσικού μπορεί να είναι αποτελεσματικό. Η κατανομή της χιονόπτωσης κατά τη διάρκεια των χειμερινών μηνών, παίζει επίσης πολύ μεγάλο ρόλο, περισσότερο ακόμη και από το συνολικό ύψος χιονιού ολόκληρης της περιόδου. Μια αναιμική αρχή, με καθόλου ή λίγα χιόνια κατά την περίοδο Χριστουγέννων – Πρωτοχρονιάς, έχει δυσανάλογα αρνητική επίπτωση στο συνολικό αποτέλεσμα της σεζόν. Κατά μέσον όρο, το ¼ του συνολικού τζίρου πραγματοποιείται στις γιορτές (Σχήμα 3) και οι τυχόν απώλειες εκείνης της περιόδου, δύσκολα αναπληρώνονται μέσα στους επόμενους μήνες.
Η διακύμανση στην κίνηση των εορτών, εξαιρετικά σημαντική για την επιτυχία ολόκληρης της σεζόν, οφείλεται τουλάχιστον κατά 70% στις διακυμάνσεις του καιρού. Χιόνι και αέρας επηρεάζουν σχεδόν εξίσου τον εορταστικό τζίρο, το χιόνι θετικά και η ένταση του ανέμου αρνητικά. Το ύψος χιονιού εξασφαλίζει την αξιοπιστία χιονοκάλυψης, ενώ η ένταση του ανέμου επηρεάζει την αξιοπιστία λειτουργίας, αφού άνεμοι μεγάλης έντασης καθιστούν τη λειτουργία των αναβατήρων προβληματική, το ίδιο και τη διαχείριση του χιονιού που πέφτει κάτω από τέτοιες συνθήκες.
Προκειμένου να περιγράψουμε τη ζήτηση ή την «κίνηση» ενός ΧΚ επιλέξαμε να χρησιμοποιήσουμε σαν μέτρο τον τζίρο και όχι τον αριθμό εισιτηρίων, επειδή ο τζίρος αποτυπώνει όχι μόνο ποσοτικά (εισιτήρια), αλλά και ποιοτικά χαρακτηριστικά, όπως π.χ. αν οι αναβατήρες λειτούργησαν στο σύνολό τους και για όλο το χρονικό διάστημα (σε αντιδιαστολή με «κάποιοι από αυτούς, μερικές φορές», οπότε το εισιτήριο είναι μειωμένο). Για να περιγράψουμε την επίδραση των καιρικών φαινομένων, επινοήσαμε, με τη βοήθεια της στατιστικής ανάλυσης, το «Δείκτη Καιρού» – ΔΚ – που εμπεριέχει πληροφορίες για το ύψος χιονόπτωσης και την ένταση του ανέμου, συνδυαστικά. Ο ΔΚ εξαρτάται θετικά από το ύψος της χιονόπτωσης και αρνητικά από την ένταση του ανέμου.
Στο Σχήμα 4 φαίνεται ο συσχετισμός της ζήτησης με τον καιρό. Είναι προφανές ότι μεγαλύτερος ΔΚ, συνεπάγεται και μεγαλύτερο τζίρο εορτών. Μεγάλες δηλαδή χιονοπτώσεις και μικρές ταχύτητες ανέμου τονώνουν τη ζήτηση. Δεκαπέντε εκατοστά περισσότερο χιόνι, συνεπάγεται 16% μεγαλύτερο τζίρο, ενώ ισχυρότεροι κατά 4,5 Km/h άνεμοι, μπορεί να μειώσουν τον τζίρο μέχρι και 14% (Σχήμα 5). Όπως φαίνεται στο Σχήμα 4, η βελτίωση της ζήτησης, από μια τιμή του ΔΚ και πάνω, επιταχύνεται, αφού το χιόνι είναι πλέον αρκετό για να καλύψει ακόμη και τις χαμηλότερες πίστες, ενώ παράλληλα η ένταση του ανέμου επιτρέπει απρόσκοπτη λειτουργία όλων των αναβατήρων.
Οι χρόνο με το χρόνο διακυμάνσεις στη χιονόπτωση νωρίς στην αρχή της σεζόν είναι σημαντικές για τα οικονομικά της επιχείρησης περισσότερο ακόμη και από τις διακυμάνσεις οικονομικών μεγεθών, όπως το εισόδημα και οι τιμές. Η μεγάλη εξάρτηση της χιονοδρομικής ζήτησης από την πρόωρη χιονόπτωση καταδεικνύει τη σημασία της, ακόμη και αν έχουν προηγηθεί μεγάλες επενδύσεις σε συστήματα τεχνητού χιονιού. Η χιονοκάλυψη κατά την τόσο σημαντική για τα οικονομικά της επιχείρησης περίοδο των Χριστουγεννιάτικων εορτών αναμένεται να είναι ιδιαίτερα ευάλωτη σε ένα σενάριο υπερθέρμανσης του πλανήτη.
Παρόμοια ανάλυση για τους υπόλοιπους μήνες της σεζόν μας δείχνει ότι η ζήτηση εξακολουθεί μεν να επηρεάζεται από τα καιρικά φαινόμενα, όχι όμως στον ίδιο βαθμό. Το ύψος χιονόπτωσης δεν είναι το ίδιο σημαντικό στην κορύφωση της σεζόν (Ιανουάριος), όπως και στο τέλος της (Φεβρουάριος και Μάρτιος). Μια πιθανή εξήγηση είναι ότι οι δεκαπενθήμερες σχολικές διακοπές δημιουργούν μεγάλο αριθμό δυνητικών πελατών, οι οποίοι όμως είναι έτοιμοι να στραφούν σε άλλες εναλλακτικές, ανταγωνιστικές, δραστηριότητες αν τυχόν δεν έχει χιόνι. Άλλα ΧΚ με καλύτερη χιονοκάλυψη, ή ακόμη και ο αστικός τουρισμός προσφέρουν εναλλακτικές λύσεις για αυτούς τους ανθρώπους που είναι αποφασισμένοι να αξιοποιήσουν χωρίς άλλο τις Χριστουγεννιάτικες διακοπές τους.
Είναι αμφίβολο αν θα μπορέσουν τα ΧΚ να προσελκύσουν νέους πελάτες μέσα σε ένα περιβάλλον οικονομικής αβεβαιότητας και πιθανής αύξησης τιμών, αναγκαίας λόγω των μεγάλων επενδύσεων που ενδεχόμενα θα απαιτηθούν για εγκαταστάσεις τεχνητής χιόνωσης, αναγκαίες για να αντισταθμιστεί η συρρίκνωση της χιονοδρομικής περιόδου λόγω των φαινομένων υπερθέρμανσης.
Μεσοπρόθεσμα τα ΧΚ πρέπει να επιβιώσουν εξαντλώντας την επινοητικότητά τους σε λύσεις σχετικά φθηνές, αλλά αποτελεσματικές:
- Εξομάλυνση πιστών με μηχανικά μέσα, που επιτρέπει το στρώσιμο των πιστών ακόμη και με μικρό ύψος χιονόπτωσης.
- Χιονοφράχτες, που χρησιμοποιούνται για να δημιουργήσουν ανεμοσούρια και να μαζέψουν χιόνι σε προεπιλεγμένες περιοχές, περισσότερο απ’ όσο θα μαζευόταν με φυσικό τρόπο.
- Μεταφορά δραστηριοτήτων σε ψηλότερα υψόμετρα, όσο αυτό είναι δυνατόν. Το ΧΚ Παρνασσού έχει ήδη μεταφέρει τις πίστες αρχαρίων σε υψηλότερο επίπεδο. Έχει παράλληλα βελτιώσει τις συνθήκες για την άνετη μετάβαση και την παραμονή των συνοδών στο ίδιο υψόμετρο.
- Αναζήτηση συνεργιών με τις τοπικές κοινωνίες και καλλιέργεια ομαδικής κουλτούρας. Όλοι μαζί μπορούμε!
Το μέλλον απαιτεί στιβαρές ηγεσίες, υπεύθυνες και μελετημένες, ικανές να οδηγήσουν τις επιχειρήσεις ΧΚ μέσα στις ατραπούς της οικονομικής κρίσης και των προκλήσεων από την υπερθέρμανση του πλανήτη. Θα χρειαστεί επίσης εξειδικευμένο, καλά εκπαιδευμένο και σωστά παρακινημένο προσωπικό για να υλοποιήσει τα σχέδια των διοικήσεων. Περισσότερο από όλα, θέλει αφοσίωση και πολλή-πολλή δουλειά!
Σημειώσεις:
- Οι τιμές της ποσότητας «Κύκλος Εργασιών» στα Σχήματα 3 και 4 είναι αυθαίρετες. Στόχος είναι να καταδειχτούν συσχετισμοί και όχι συγκεκριμένα ποσά, που μπορούν όμως να αναζητηθούν στους ισολογισμούς των εταιρειών ΧΚ.
- ΔΚ = 10,635 + 0,394 x ln ΧΙ – 0,285 x ln ΑΝ , όπου ΔΚ ο δείκτης καιρού, ln φυσικός λογάριθμος, ΧΙ το κατά ‘SF-historic data’ συνολικό ύψος χιονόπτωσης από 10/12 έως 6/1 σε cm στον κορυφαίο τερματικό σταθμό και ΑΕ η κατά ‘SF-historic data’ μέση ένταση του ανέμου από 15/12 έως 6/1 (μόνο Σαββατοκύριακα και αργίες) σε Km/h στον κορυφαίο τερματικό σταθμό (ΧΚΚ Στύγα).
